Ürotelyal Karsinom Nedir?

Ürotelyal karsinom, idrar yollarını döşeyen ürotelyum adı verilen hücrelerde başlayan bir kanser türüdür. Ürotelyum, böbreklerden başlayarak idrar yolları, mesane ve üretra boyunca uzanan hücre tabakasıdır. Ürotelyal karsinom en sık mesanede görülse de, böbrek pelvisinde, üreterde ve üretrada da ortaya çıkabilir. Ürotelyal karsinomlar, özellikle mesane kanseri ile ilişkilendirilir ve bu tür kanser, tüm mesane kanserlerinin yaklaşık %90’ını oluşturur.

Risk Faktörleri:

1. Sigara İçmek: Ürotelyal karsinomun en büyük risk faktörlerinden biridir. Sigara dumanındaki zararlı kimyasallar, idrar yolunda birikerek kansere yol açabilir.

2. Kimyasal Maruziyet: Boya, kauçuk, deri, metal ve petrol işleme gibi bazı endüstrilerde çalışanlar, kimyasal maddelere (özellikle aromatik aminler ve bazı solventler) maruz kaldıklarında ürotelyal karsinom riski taşır.

3. Yaş ve Cinsiyet: Ürotelyal karsinom genellikle 55 yaş üzeri bireylerde daha yaygındır. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür.

4. Kronik İdrar Yolu Enfeksiyonları: Uzun süreli veya tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, mesane duvarında kronik iltihaplanmaya ve kansere yol açabilir.

5. Radyasyon Tedavisi: Pelvik bölgeye yapılan radyasyon tedavisi, ürotelyal karsinom riskini artırabilir.

6. Kemoterapi (Siklofosfamid): Bu ilaç mesane kanseri riskini artırabilir. Özellikle daha önce siklofosfamid gibi ilaçlarla tedavi edilen kişilerde risk daha yüksektir.

7. Kronik Mesane Tahrişi: Uzun süreli kateter kullanımı, taşlar veya Schistosomiasis gibi enfeksiyonlar, ürotelyal karsinom riskini artırabilir.

8. Aile Öyküsü: Ailede mesane veya böbrek kanseri öyküsü olan bireylerde ürotelyal karsinom riski daha yüksek olabilir.

Ürotelyal Karsinom Alt Tipleri:

1. Yüzeysel Ürotelyal Karsinom (Non-invaziv): Ürotelyumun üst tabakasında sınırlı kalan kanserdir. Papiller (saplı çıkıntı şeklinde büyüyen) ve düz (sessiz büyüyen) formlarda olabilir. Bu tip kanser, mesanenin iç yüzeyinde kalır ve kas dokusuna yayılmaz.

2. Kas İnvaziv Ürotelyal Karsinom: Ürotelyal karsinom, mesanenin kas tabakasına veya böbrek, üreter gibi diğer idrar yolu dokularına yayıldığında kas invaziv olarak adlandırılır. Bu tip daha agresiftir ve tedavi edilmediğinde metastaz yapabilir.

3. İlerlemiş Ürotelyal Karsinom (Metastatik): Kanser, mesane veya böbrek dışına çıkarak karaciğer, akciğer, kemik gibi uzak organlara yayılmış olabilir.

Tedavi ve Evrelere Göre Yaklaşım:

Ürotelyal karsinom tedavisi, kanserin evresine, yayılma durumuna, hastanın genel sağlık durumuna ve tümörün yerleşimine göre belirlenir.

Evre 0 ve I (Yüzeysel veya Non-invaziv Ürotelyal Karsinom):

• Evre 0: Kanser ürotelyumun yüzeyinde kalmıştır ve kas tabakasına yayılmamıştır.
• Evre I: Kanser, ürotelyumun altındaki bağ dokusuna yayılmıştır, ancak kas tabakasına ulaşmamıştır.

Tedavi seçenekleri:

• Transüretral Rezeksiyon (TUR): Tümör, idrar yolundan girilerek özel bir aletle çıkarılır. Bu işlem erken evre kanserler için en yaygın tedavi yöntemidir.
• İntravezikal Tedavi: TUR sonrası kanserin yeniden büyümesini önlemek için mesaneye doğrudan ilaç verilir. BCG (Bacillus Calmette-Guerin) gibi bir immünoterapi ilacı veya kemoterapi kullanılır.

Evre II ve III (Kas İnvaziv Ürotelyal Karsinom):

• Evre II: Kanser mesanenin kas tabakasına yayılmıştır.
• Evre III: Kanser mesanenin dışına çıkmış ve çevredeki dokulara yayılmış olabilir.

Tedavi seçenekleri:

• Radikal Sistektomi: Mesanenin tamamının cerrahi olarak çıkarılması. Bazı vakalarda prostat (erkeklerde) veya rahim ve yumurtalıklar (kadınlarda) da çıkarılabilir.
• Neoadjuvan Kemoterapi: Cerrahiden önce tümörü küçültmek için kemoterapi uygulanabilir.
• Radyoterapi: Özellikle cerrahi yapılamayan hastalarda kullanılabilir.
• İdrar Yolu Diversiyonu: Radikal sistektomi sonrası idrarın vücuttan atılabilmesi için yeni bir yol oluşturulur (örneğin ileal kondüit veya neobladder).

Evre IV (Metastatik Ürotelyal Karsinom):

• Evre IV: Kanser, mesane dışına çıkarak karaciğer, akciğer, kemikler gibi uzak organlara metastaz yapmıştır.

Tedavi seçenekleri:

• Kemoterapi: Kanserin büyümesini yavaşlatmak ve semptomları hafifletmek için sistemik kemoterapi uygulanır. Cisplatin ve gemcitabin gibi ilaçlar yaygın olarak kullanılır.
• İmmünoterapi: Metastatik ürotelyal karsinomda, pembrolizumab ve atezolizumab gibi immünoterapiler kullanılır.
• Palyatif Radyoterapi: Semptomları hafifletmek ve hastanın yaşam kalitesini artırmak amacıyla kullanılabilir.

Tedavi Stratejileri:

1. Cerrahi (Transüretral Rezeksiyon ve Radikal Sistektomi): Erken evrede kanserin çıkarılması için TUR kullanılırken, kas invaziv vakalarda radikal sistektomi tercih edilir. Mesane çıkarıldıktan sonra idrarın atılması için yeni bir yol oluşturulur (idrar yolu diversiyonu).

2. İntravezikal Tedavi: Erken evre ürotelyal karsinom tedavisinde kullanılır. BCG veya kemoterapi ilaçları mesaneye doğrudan verilerek kanserin tekrarlaması önlenir.

3. Kemoterapi: İleri evrelerde veya ameliyat öncesi/sonrası tümör küçültmek ve yayılmayı durdurmak için kullanılır.

4. Radyoterapi: Cerrahi yapılamayan hastalarda veya kemoterapiye ek olarak kullanılabilir. Ayrıca palyatif amaçlarla da uygulanır.

5. İmmünoterapi: Özellikle metastatik ürotelyal karsinomda immünoterapi, kanser hücrelerine karşı bağışıklık sistemini harekete geçiren yeni bir tedavi seçeneğidir.

Sonuç olarak, ürotelyal karsinomun tedavisi kanserin evresine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir. Erken evrelerde cerrahi ve intravezikal tedavi yeterli olabilirken, ileri evrelerde kemoterapi, radyoterapi ve immünoterapi gibi daha agresif tedaviler gerekebilir.