Tükrük Bezi Tümörleri Nedir?

Tükrük bezi tümörleri, ağız, çene ve boğaz çevresinde bulunan tükürük bezlerinde gelişen tümörlerdir. Tükürük bezleri, tükürük üretiminden sorumludur ve vücutta üç ana çift tükürük bezi vardır: parotis bezleri (en büyük), submandibular bezler ve sublingual bezler. Tükrük bezi tümörleri hem iyi huylu (benign) hem de kötü huylu (malign) olabilir, ancak tükürük bezi tümörlerinin çoğu (%80) parotis bezinde ortaya çıkar ve bunların çoğu iyi huyludur.

Risk Faktörleri:

1. Yaş: Tükrük bezi tümörleri genellikle 50 yaş ve üzerindeki kişilerde daha sık görülür.

2. Radyasyon Maruziyeti: Baş ve boyun bölgesine radyasyon tedavisi almak tükürük bezi kanseri riskini artırabilir.

3. Aile Öyküsü: Ailede tükürük bezi tümörü veya diğer baş-boyun tümörleri öyküsü risk faktörü olabilir.

4. Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara içmek, bazı tükürük bezi tümörleri için risk faktörü olabilir. Ayrıca, aşırı alkol tüketimi de riski artırabilir.

5. Kimyasal Maruziyet: Tarım ilaçları, boya ve bazı endüstriyel kimyasallar gibi maddelere uzun süreli maruziyet tükürük bezi kanseri riskini artırabilir.

6. Viral Enfeksiyonlar: Epstein-Barr virüsü (EBV) ve insan immün yetmezlik virüsü (HIV) gibi bazı viral enfeksiyonlar tükürük bezi tümörleriyle ilişkilendirilebilir.

Tükrük Bezi Tümörleri Alt Tipleri:

Tükrük bezi tümörleri, birçok farklı histolojik alt tipe ayrılır. İyi huylu ve kötü huylu tümörler olarak sınıflandırılır.

Benign (İyi Huylu) Tükrük Bezi Tümörleri:

1. Pleomorfik Adenom: En sık görülen iyi huylu tümördür ve yavaş büyür. Parotis bezinde sıkça görülür.
2. Warthin Tümörü: Sigara içen kişilerde daha sık görülen, genellikle yavaş büyüyen iyi huylu bir tümördür.
3. Onkositom: Genellikle yaşlı erişkinlerde görülen, nadir ve iyi huylu bir tümördür.

Malign (Kötü Huylu) Tükrük Bezi Tümörleri:

1. Mukoepidermoid Karsinom: Tükrük bezi kanserlerinin en yaygın türüdür. Parotis bezinde sık görülür ve düşük veya yüksek dereceli olabilir.
2. Adenoid Kistik Karsinom: Yavaş büyüyen ancak sinirlere yayılma eğiliminde olan agresif bir tümördür. Cerrahi sonrası nüks etme riski yüksektir.
3. Asiner Hücreli Karsinom: Genellikle parotis bezinde ortaya çıkar ve nispeten iyi bir prognoza sahip bir malign tümördür.
4. Polimorfik Düşük Dereceli Adenokarsinom: Genellikle ağız içindeki küçük tükürük bezlerinde gelişen, düşük dereceli bir malign tümördür.
5. Adenokarsinom: Daha nadir ve agresif bir kanser türüdür. Diğer karsinomlara göre daha kötü prognoz taşır.

Tedavi ve Evrelere Göre Yaklaşım:

Tükrük bezi tümörlerinin tedavisi, tümörün iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğuna, yayılma derecesine (evresine), tümörün tipine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle cerrahi, radyoterapi ve bazı durumlarda kemoterapi gibi yöntemleri içerir.

Evre I (Küçük ve Lokalize Tümörler):

• Tümör 2 cm’den küçük olup, sadece tükürük bezindedir ve çevre dokulara yayılmamıştır.

Tedavi seçenekleri:

• Cerrahi: Ana tedavi yöntemidir. Parotidektomi (parotis bezinin çıkarılması) veya tümörün bulunduğu tükürük bezinin çıkarılması yapılır.
• Gözetim: Küçük, iyi huylu tümörlerde cerrahiden sonra takip edilebilir.

Evre II (Büyümüş Ancak Lokalize Tümörler):

• Tümör 2-4 cm boyutundadır, ancak hala sadece tükürük beziyle sınırlıdır.

Tedavi seçenekleri:

• Cerrahi: Tümör ve çevresindeki sağlıklı dokular çıkarılır.
• Adjuvan Radyoterapi: Malign tümörlerde cerrahiden sonra radyoterapi uygulanabilir.

Evre III (Yerel İlerlemiş Tümörler):

• Tümör 4 cm’den büyük olabilir veya yakındaki lenf düğümlerine yayılmış olabilir.

Tedavi seçenekleri:

• Cerrahi: Tümör ve etkilenen lenf düğümleri çıkarılır.
• Radyoterapi: Cerrahiden sonra kalan kanser hücrelerini yok etmek için kullanılır.
• Kemoterapi: Nadir olarak uygulanır, ancak bazı agresif tümörlerde tercih edilebilir.

Evre IV (Metastatik veya İleri Evre Tümörler):

• Kanser çevre dokulara veya uzak organlara yayılmıştır.

Tedavi seçenekleri:

• Cerrahi: Tümör çıkarılabilir durumdaysa cerrahi yapılır.
• Radyoterapi ve Kemoterapi: Cerrahiden sonra kalan kanser hücrelerini yok etmek için kullanılır. İlerlemiş ve metastatik vakalarda kemoterapi ve radyoterapi kombine edilebilir.
• Palyatif Bakım: İleri evrelerde, yaşam kalitesini artırmak ve semptomları hafifletmek için uygulanır.

Tedavi Stratejileri:

1. Cerrahi: Tükrük bezi tümörlerinin tedavisinde ana tedavi seçeneğidir. Tümörün çıkarılması (parotidektomi veya diğer tükürük bezlerinin çıkarılması) yapılır. Kötü huylu tümörlerde çevre dokular ve lenf düğümleri de çıkarılabilir.

2. Radyoterapi: Malign (kötü huylu) tümörlerde cerrahiden sonra kalan kanser hücrelerini yok etmek için radyoterapi uygulanır. Ayrıca cerrahi yapılamayan vakalarda primer tedavi olarak da kullanılabilir.

3. Kemoterapi: İleri evrelerde veya cerrahi sonrası kanserin yayılmasını kontrol altına almak için kullanılır. Tükrük bezi tümörlerinde kemoterapi genellikle nadir kullanılır, ancak agresif veya metastatik vakalarda tercih edilebilir.

4. Palyatif Tedavi: İleri evre kanserlerde, semptomları hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak için palyatif tedavi uygulanabilir.

Sonuç olarak, tükürük bezi tümörlerinin tedavisi, tümörün türüne, evresine ve hastanın genel sağlık durumuna göre planlanır. İyi huylu tümörler genellikle cerrahi ile tedavi edilirken, kötü huylu tümörlerde cerrahiye ek olarak radyoterapi ve kemoterapi gibi yöntemler kullanılabilir.